چرا بعضی از افراد از لحاظ اخلاقی اینهمه سختگیر هستند و کینه‌‌‌ای هستند و قدرت گذشت ندارند؟ این موضوع می‌تواند
مربوط به «طرحواره تنبیه» باشد، اما طرحواره تنبیه چیست؟

جملات و رفتار شایع در افراد مبتلا به طرحواره تنبیه:
 باید آدمش کنم
 خودش باید بفهمه
 می‌دونم باهاش چیکار کنم
 باید حقشو بزارم کف دستش

کسانی که طرحواره تنبیه دارند، معتقدند مردم و حتی خودشان باید به خاطر اشتباهاتشان به شدت تنبیه ‌شوند، آنها خودشان را به شدت اخلاقی نشان می‌دهند، به شدت انعطاف ناپذیر و در بخشیدن خودشان و همینطور دیگران به شدت مشکل دارندآنها معتقدند کسانی که اشتباه می‌کنند، باید به شدت تنبیه شوند و نباید بخشیده شوند، افرادی انتقام جو و خود سرزنشگر هستند، افراد متلا به طرحواره تنبیه، هر توضیحی را توجیه می‌دانند و ابدا به شرایط و وضعیتی که باعث ایجاد آن رفتار شده هیچ توجهی نمی‌کنند بلکه کاملاً یکجانبه نگاه می‌کنند.
این افراد هیچگونه اساسا همدلی نسبت به کسی که از نظر آنها فردی بد است و کار نادرستی انجام داده است ندارند، ابدا توان همدلی ندارند رحم و بخشش ندارند.
افراد مبتلا به طرحواره تنبیه معتقدند که جریمه فرد خطاکار باید بیشتر از میزان جرمش باشد، در واقع این افراد والدین سرزنشگر را قورت داده اند و به شدت به تنبیه شدید معتقدند، سرد، تحقیرآمیز و بی عاطفه اند و در تن صدایشان ذره‌‌‌ای لطافت و دلسوزی نیست کسانی که تله تنبیه دارند معتقد هستند که مردم و یا حتی خودشان باید به شدت به خاطر اشتباهاتشان تنبیه شوند. قدرت بخشش خودشان و مردم را ندارند. این افراد به شدت خودشان را اخلاقی نشان می‌دهند و به شدت انعطاف ناپذیر هستند و همان طور که گفتم در بخشیدن خودشان و دیگران مشکل دارند. به عنوان مثال یکی از مراجعین من( ارسطو رضایی) مردی بود که به شکلی با خانمی‌آشنا شده و بعدا فهمی‌که با این خانم تفاهم ندارد، ولی فکر می‌کرد که باید با او ازدواج کند، یعنی خودش را مجبور می‌کرد و می‌گفت؛ اگر با او ازدواج نکنم آدم بدی هستم و من حق ندارم که دیگران را فریب بدهم و

به همین دلیل با او ازدواج کرد و از همان زمانی که ازدواج کرد کابوس‌های شبانه او شروع شد و نمی‌فهمید که چرا اینطور است.افرادی که خودشان را وادار به کاری می‌کنند که واقعا دوست ندارند می‌توانندتله تنبیه داشته باشند و یا اگر دیگران خطایی می‌کنند معتقد هستند که باید اشد مجازات را برای آنها درنظر بگیریم. کسانی که تک بعدی به اتفاقات نگاه می‌کنند، مثلا ممکن است که فردی عملی را انجام دهد که غیر اخلاقی یا غیر قانونی باشد ما می‌دانیم که اینطور نیست که این فرد این عمل را الزاما انتخاب کرده باشد بلکه شرایط شکل گیری شخصیت او و عوامل محیطی نیز نقش دارند. اگر چه که آن فرد باید با پیامد رفتارش روبرو شود، اما به هر حال نباید شرایط و عوامل محیطی را نادیده گرفت.

مانند اتفاقاتی که ما بارها وبارها در کشور خود شنیده ایم، یک نمونه پدری بود که متاسفانه فرزندش را به قتل رساند(انجام این عمل جنایتکارانه است و این پدر باید با پیامد رفتارش روبرو شود، اما باید در نظر گرفت که این پدر در چه فرهنگی به دنیا آمده است و یا در چه جامعه‌‌‌ای رشد کرده است که آن جامعه او را سوق داده است به این سمت.

مثلا جامعه‌‌‌ای که دائما درباره این صحبت می‌کنند که دخترش دوست پسری گرفته که 15 سال از خودش بزرگتر است، دخترش چقدر بی آبرو است و پدرش چقدر بی عرضه است، چقدر پدرش بی غیرت است. اگر این پدر،درکشوری زندگی می‌کرد که این حرفها زده نمی‌شد شاید اقدام به قتل نمی‌کرد، اما کسانی که طرحواره تنبیه دارند می‌گویند؛ نه چه ربطی دارد؟ آدم در هرشرایطی باید درست عمل کند.
یعنی شرایط و وضعیتی که باعث ایجاد این عمل می‌شود را نادیده می‌گیرند و یک جانبه نگاه می‌کنند و بنابراین میگویند؛ فقط باید این افراد را به سزای عمل رساند و به اشد مجازات رساند.

البته من به هیچ وجه مخالف با مجازات این فرد نیستم، در واقع پیامد باید متناسب باشد، به عنوان مثال ممکن است بگوییم که براساس قانون این فرد باید حبس ابد بگیرد ویا اعدام شود.
ولی آن که تله تنبیه دارد می‌گوید که باید ده بار اعدام کنند. باید اول انگشتانش را قطع کنند بعد او را اعدام کنند، این افراد هیچ گونه همدلی با کسی که از نظر آنها بد است و یا کار نادرست انجام داده است ندارند. رحم و بخشش ندارند و معتقد هستند که افرادی که خطا کردند باید بیش از جرمشان مجازات شوند.
درواقع این افراد براساس مکانیسم «همانندسازی با والدین» با والدینی که سرزنش گر و یا بسیار اخلاقگرا بودند را قورت داده اند. ممکن است آنها در خانواده‌‌‌ای بوده اند که بیش از اندازه بر روی اخلاق تاکید کرده اند و فقط وقتی که فرزندان به اخلاق توجه می‌کردند و یا اخلاق گرایانه عمل می‌کردند به آنها توجه می‌کردند.
خانواده‌‌‌ای که در آنها انعطاف ناپذیری زیاد است، باید و نبایدها زیاد است و دائما دم از اخلاق می‌زنند و دائما راجع به دیگران قضاوت می‌کنند که مردم باید اینطور باشند و ما باید اینطور باشیم.فرزندان وقتی در این خانواده قرار می‌گیرند، گاهی اوقات گویا والدینشان را قورت می‌دهند و به شدت تنبیه گر سرد و تحقیرآمیز و بی عاطفه می‌شوند. حتی در تن صدایشان هم ذره‌‌‌ای ازلطافت و دلسوزی نیست.

نشانه‌های تله تنبیه در ازدواج

اگر که شما گرفتار تله تنبیه هستید، انتقادگری بی رحم و بسیار سخت گیر هستید، کافی ست همسرتان دست از پا خطا کند، معتقد هستید که او را باید به اشد مجازات برسانید و این در حالیست که همه آدم‌ها ممکن است که خطا کنند و ما باید ضمن قاطعیت، گاهی گذشت داشته باشیم، گذشت و ایثار رمز دوام رابطه است، البته این به معنی نادیده گرفتن مشکلات نیست، بلکه لازم نیست همه چیز را حتماً حل کنیم، گاهی اوقات باید رها کنیم و سخت نگیریم و گذشت داشته باشیم.
اما شما معتقد هستید که دیگری باید حتماً به سزای عمل خود برسد، شما معتقد هستید که همسر هر خطایی انجام می‌دهد،حتما از روی غرض و از روی نیت پلید این کار را انجام می‌دهد، در حالی که گاهی اوقات افراد هیچ غرضی ندارند.

روش درمان طرحواره تنبیه چیست؟

ما در درمان طرحواره تنبیه می‌خواهیم به این افراد، آسان‌گیری و گذشت و تساهل را یاد دهیم. کتاب حکومت بایدها که توسط من(ارسطو رضایی) نوشته‌شده است، در این کتاب من، 10 باوری که محتوای «بایدی» دارند و باید اندیشی است را نشانه گرفته‌ام.

«بایدها» باعث انعطاف‌ناپذیری می‌شوند، وقتی معتقدم که« آدم‌ها باید منصف باشند» معنایش این است که هرکسی باید با مسئولیت رفتارش روبرو شود.

ما به این افراد آموزش می‌دهیم که تنبیه الزاماً منجر به اصلاح رفتار نمی‌شود، ما با پیامد موافق هستیم؛ یعنی اگر کسی خطایی کرد، باید با پیامد رفتارش روبرو شود اما با تنبیه موافق نیستیم؛ مثلاً کسی که عمل غیراخلاقی انجام داده است مثل دزدی، باید با پیامدش روبرو شود یعنی مطابق با قوانین محاکمه شود اما درعین‌حال هم موافق هستیم که در زندان باید مددکارهایی باشند روان‌شناسانی باشند که با این افراد صحبت کنند، بسیاری از این افراد ممکن است آموزش پذیر باشند، به همین دلیل ممکن است در زندان‌ها مددکارهایی رفت‌وآمد کنند و کسانی که زندانی هستند با این افراد گفتگو می‌کنند یا مثلاً اگر شخصی در رانندگی بیش از سرعت مجاز رانندگی کرد، باید با پیامدش روبرو شود یعنی باید جریمه اتومبیل را بپردازد و شاید این رفتار منجر به اصلاح شود.

پیامد با تنبیه متفاوت است ما این تفاوت‌ها را به آنها آموزش می‌دهیم و کمک می‌کنیم تا انعطاف پذیرانه تر فکر کنند.

برای درمان طرحواره تنبیه خود از لینک زیر اقدام نمایید:

طرحواره تنبیه چیست

طرحواره پذیرش جویی جلب توجه یا مهرطلبی